Ekstremalne zjawiska pogodowe należą do najważniejszych skutków zmian klimatu, które mają wpływ na zdrowie publiczne. Szacuje się, że wzrośnie umieralność związana z falami upałów i powodziami, szczególnie w Europie. Również zmiany pod względem występowania chorób wektorowych będą oddziaływać na zdrowie człowieka.
Zmiany klimatu wpływają na zdrowie publiczne na wiele różnych sposobów. Istnieją skutki bezpośrednie i pośrednie, a także takie, które występują natychmiast, oraz takie, które występują przez dłuższy czas. WHO szacujemy, że w 2000r. 150 000 zgonów na całym świecie było spowodowanych zmianami klimatu. Według nowego badania WHO przewiduje się, że do 2040 r. liczba ta wzrośnie do 250 000 zgonów rocznie na całym świecie. Ta szacowana liczba byłby jeszcze wyższa, gdybyśmy nie uwzględnili spadku umieralności dzieci, którego należy spodziewać się w przyszłych latach.
Różne rodzaje ekstremalnych zjawisk pogodowych oddziałują na różne regiony.
Upały
Fale upałów są problemem głównie w południowej Europie i w regionie Morza Śródziemnego, ale stanowią również problem w innych regionach. Według szacunków fala upałów w 2003 r. spowodowała 70 000 zgonów w 12 państwach europejskich, w większości wśród osób starszych. Wraz z wiekiem pogarsza się regulacja cieplna organizmu, co sprawia, że osoby starsze są bardziej wrażliwe na wysoką temperaturę.
Przewiduje się, że do 2050 r. fale upałów będą przyczyną 120 000 zgonów rocznie w Unii Europejskiej i będą przekładały się na koszt gospodarczy rzędu 150 mld EUR, jeżeli nie zostaną podjęte żadne dalsze środki. Te wyższe szacunki wynikają nie tylko z wyższych temperatur i ich częstszego występowania, ale również ze zmian demograficznych w Europie. Obecnie około 20% obywateli UE jest w wieku ponad 65 lat, i oczekuje się, że w 2050 r. odsetek osób w takim wieku wzrośnie w populacji do około 30%.
Wysokie temperatury często wiążą się również z zanieczyszczeniem powietrza, a w szczególności z zanieczyszczeniem ozonem w warstwie przyziemnej. Zanieczyszczenie powietrza może powodować zaburzenia układu oddechowego i układu krążenia, zwłaszcza u dzieci i osób starszych, i może prowadzić do przedwczesnych zgonów.
Na czas upałów szpitale czy przychodnie i miejsca, w których przechowywane są leki powinny być wyposażone w klimatyzację. Sale chorych również. Jednak jest to inwestycja, która powinna być przewidziana w budżetach szpitali. Fale upałów będą bowiem dotykać Europę coraz częściej.
Powodzie
Powodzie dotykają nie tylko bezpośrednio ale również pośrednio mieszkańców miast. Oprócz bezpośrednich skutków dla zdrowia powodzie mają wpływ również na działania ratownicze oraz publiczną służbę zdrowia. Wiele szpitali, a zwłaszcza ich niższych pięter, gdzie często znajduje się ciężki sprzęt medyczny, ulega zalaniu. To ogranicza zdolność służby zdrowia do radzenia sobie z klęską i opiekowania się pacjentami. W następstwie takiej klęski osoby przesiedlone, które straciły swoje domy, mogą również cierpieć na inne długotrwałe problemy zdrowotne, w tym stres.
Istnieją także pośrednie zagrożenia dla zdrowia, głównie powodowane degradacją lub zanieczyszczeniem środowiska. Na przykład powodzie mogą przenosić zanieczyszczenia i chemikalia z obiektów przemysłowych oraz ścieki. Może to prowadzić do skażenia wody pitnej i gruntów rolnych. Niewłaściwe gospodarowanie i usuwanie fekaliów i substancji chemicznych może prowadzić do tego że, wody powodziowe lub intensywniejsze spływy powierzchniowe mogą przenosić zanieczyszczenia do jezior i mórz, a część z nich może trafić do naszego łańcucha pokarmowego.
Zagrożenia dla zdrowia pochodzą z różnych źródeł. Wyższe temperatury sprzyjają pożarom lasów. Co roku na kontynencie europejskim występuje około 70 000 pożarów lasów. Chociaż znaczna większość spowodowana jest przez działalność człowieka, wysokie temperatury i susze często przyczyniają się do zwiększenia łącznych szkód. Podczas gdy niektóre pożary mogą skutkować utratą życia i mienia, wszystkie pożary powodują zanieczyszczenie powietrza, zwłaszcza pyłem zawieszonym. To z kolei prowadzi do nasilenia występowania chorób i przedwczesnych zgonów.
Wyższe temperatury, łagodniejsze zimy i bardziej deszczowe lata sprawiają, że poszerza się obszar, na którym pewne owady przenoszące choroby (takie jak kleszcze i komary) mogą przetrwać i dobrze się rozwijać. Owady te mogą następnie przenosić choroby – takie jak borelioza, denga i malaria – na nowe obszary, gdzie wcześniej klimat im nie sprzyjał.
Zmiany klimatu mogą również oznaczać, że niektóre choroby będą słabiej rozprzestrzeniać się na obszarach, na których obecnie występują. Na przykład ocieplenie w przyszłości może spowodować, że kleszcze – a w konsekwencji choroby odkleszczowe – będą występowały na wyższych wysokościach i dalej na północ, co będzie ściśle związane ze zmieniającym się występowaniem ich naturalnych żywicieli, takich jak jelenie.
Zmiany sezonowe, czyli to, że niektóre pory roku rozpoczynają się wcześniej i trwają dłużej, również mogą mieć niekorzystne skutki dla zdrowia ludzi. Może to mieć szczególny wpływ na osoby cierpiące na alergie. Możemy również doświadczać rekordowej liczby ataków astmy wskutek ekspozycji na różne alergeny jednocześnie.
Państwa europejskie będą musiały wzmocnić i przystosować swoją służbę zdrowia, aby mogła sprostać potencjalnym skutkom zmian klimatu na obszarze ich występowania. Niektóre środki mogą polegać na przeniesieniu i remoncie szpitali, aby ustrzec się przed ewentualnymi zniszczeniami wskutek możliwych powodzi. Inne rodzaje środków to sprawniejsze narzędzia do wymiany informacji dedykowane grupom szczególnie wrażliwym, aby zapobiec ich ekspozycji na zanieczyszczenie.
Materiał przygotowany na podstawie: wywiadu z Bettina Menne kierownikiem programu w WHO dla Europy https://www.eea.europa.eu/pl/sygna142y/sygnaly-2015/wywiad/zmiany-klimatu-a-zdrowie-czlowiek