Konsultacje społeczne Adaptcity ruszyły na początku lutego 2017 roku. Pierwszą dzielnicą, w której się odbyły, był Wawer. Kilka dni później miało miejsce spotkanie w Rembertowie.
Warszawiacy – świadomi, aktywni i zaangażowani.
Od lutego do czerwca br. w sumie 18 razy spotkaliśmy się z mieszkańcami Warszawy na konsultacjach w dzielnicach. Dodatkowo ponad 1400 ankiet z pomysłami na zmiany i adaptację w Warszawie dostaliśmy od odwiedzających nasze stoisko w czerwcu, podczas pikników organizowanych na Polach Mokotowskich – Dnia Ziemi i Dni Warszawy. Te wyniki cieszą, ponieważ, jak wskazywały przeprowadzane w 2013 roku badania, wiedza o zmianach klimatu w Polsce była wtedy nieduża, a społeczeństwo nie było przekonane o konieczności podjęcia pilnych działań w związku z nimi. Niewielka świadomość i brak potrzeby zmian wśród ankietowanych skutkowało biernymi postawami – „i tak się nic nie zmieni”. Dlatego właśnie jednym z celów projektu Adaptcity było aktywne włączenie społeczności lokalnych, mieszkańców oraz radnych miasta w proces przygotowywania pomysłów strategii dla Warszawy podczas otwartych spotkań konsultacyjnych. Możemy śmiało powiedzieć, że cel udało nam się zrealizować, a warszawiacy coraz chętniej, aktywniej i świadomiej angażują się w procesy, które ich bezpośrednio dotyczą. Aktywizacja mieszkańców w obliczu czekających miasto zmian klimatycznych była i jest istotna także z tego powodu, że w Polsce nierzadkie są postawy negujące wpływ człowieka na zjawisko globalnego ocieplenia.
Co powiedzieli nam mieszkańcy podczas konsultacji?
Odbyliśmy w sumie 18 spotkań w mieszkańcami dzielnic Warszawy. Poniżej dzielimy się kilkoma relacjami z takich spotkań.
W lutym br. podczas spotkania w Rembertowie dyskutowaliśmy z mieszkańcami o tym, jak walczyć ze smogiem, suszą i podtopieniami. Rowy odwadniające, mniej asfaltu, własne ujęcie wody dla Rembertowa to propozycje mieszkańców, które pojawiły się podczas spotkania. Uczestnicy zauważyli, że problemy z podtopieniami, suszą i smogiem wynikają między innymi z planów budowy Wschodniej Obwodnicy Warszawy, która podzieli Wesołą i Rembertów: z jednej strony nadmiernie odwodni Rembertów, a z drugiej, w Wesołej, spowoduje podtopienia. Ta inwestycja spowoduje też zakłócenie naturalnego spływu wód gruntowych. Należy również pamiętać, że Rembertów jeszcze do niedawna w znacznej części był terenem rolniczym. Odrolnienie działek i rozwój infrastruktury deweloperskiej w znacznej części zniszczył sieć melioracyjną. W konsekwencji obecnie w niektórych okresach – szczególnie wiosną, gdy topnieje śnieg i obficie padają deszcze – zatapiane są piwnice, ogródki działkowe i wiele hektarów lasu. W związku z tym konieczne jest utworzenie sieci odwodnieniowej dróg, a także rowów odwadniających. Natomiast smog w głównej mierze jest spowodowany opalaniem węglem oraz odpadami. Dodatkowo brak kanałów wentylacyjnych powoduje brak przewietrzania i zatrzymywanie zanieczyszczonego powietrza w dzielnicy.
Zagrożenia, o których dyskutowali z nami w marcu mieszkańcy Targówka, to smog, podtopienia oraz wyspy ciepła. Według mieszkańców smog w tej dzielnicy występuje na Zaciszu – szczególnie na północ od ulicy Radzymińskiej oraz w jej okolicach (na północ od Kanału Bródnowskiego), gdzie znajdują się domy jednorodzinne i warsztaty. Główne przyczyny występowania smogu na Targówku, zdaniem mieszkańców, to zbyt duży ruch na ulicy Ludwika Kondratowicza, spalanie nieznanych substancji – głównie w domach jednorodzinnych na Zaciszu, napływ zanieczyszczeń z dzielnic sąsiednich oraz zanieczyszczenia związane z dużym ruchem TIR-ów na Trasie Toruńskiej. Wśród zaproponowanych rozwiązań pojawiła się sugestia, że pomoc materialna dla osób dokonujących wymiany niesprawnych pieców oraz odpowiednie przepisy zapobiegłyby spalaniu niebezpiecznych i trujących materiałów. Dodatkowo stworzenie strony internetowej bądź aplikacji w celu anonimowego oznaczania miejsc szczególnie zagrożonych występowaniem smogu zwiększyłoby zaangażowanie i świadomość osób zamieszkających Targówek. Naturalnym i często pojawiającym pomysłem w związku ze smogiem było zwiększenie liczby nasadzeń szpalerów drzew wzdłuż ulic, a także aktywne działania na rzecz ochrony terenów zielonych w dzielnicy. Wyspy ciepła występują głównie na terenach z gęstą zabudową oraz małą liczbą terenów biologicznie czynnych. Wymienione zostały: skrzyżowanie ulic Radzymińskiej i Łodygowej, Osiedle Wilno, Zacisze, skrzyżowanie ulic Kondratowicza i Świętego Wincentego, centrum handlowe Atrium Targówek, a także szereg obszarów obecnie niezabudowanych, ale przeznaczonych pod zabudowę – m.in. PGR Bródno i obszar przy ulicy Szymona Askenazego. Jako ostatnie zostały wskazane podtopienia, które w zdecydowanej większości występują na obszarach na północ od Kanału Bródnowskiego – zarówno w bezpośrednim sąsiedztwie kanału, jak i w okolicach ulicy Tużyckiej, Łodygowej, Blokowej, Lewinowskiej, a także przy ulicy Radzymińskiej na wysokości jednostki wojskowej. W rozwiązaniu problemu podtopień pomogą: usprawnienie kanalizacji deszczowej na terenie Zacisza, wprowadzenie roślinności przy Kanale Bródnowskim oraz gromadzenie przez mieszkańców deszczówki w zbiornikach retencyjnych.
Podczas kwietniowych konsultacji społecznych Adaptcity w Wilanowie uczestnicy spotkania ustalili, że dzielnica jest zagrożona powodzią, głównie z powodu braku zabezpieczeń przeciwpowodziowych rzeki Jeziorki oraz Wisły poza obszarem Warszawy – w Konstancinie-Jeziornej i dalej na południe w stronę Góry Kalwarii. Mimo że prace wzmacniające warszawską część wałów zostały ukończone, bez wzmocnionych wałów w okolicach Konstancina oraz Góry Kalwarii nie są one wystarczającą ochroną mieszkańców Wilanowa oraz części Siekierek. Zanieczyszczenie wody Jeziora Wilanowskiego przez Potok Służewiecki to kolejny problem, który dotyka mieszkańców tej dzielnicy od lat i nie doczekał się jeszcze kompleksowego rozwiązania. Warszawa obecnie podejmuje kroki, by problem jakości wód tego cieku wodnego został rozwiązany w najbliższym czasie. Na terenie Zawad problemem są szklarnie opalane przez cały rok węglem. Jakość powietrza w ich pobliżu jest wyjątkowo zła, powietrze jest zanieczyszczone. W pobliżu szklarni, oprócz budynków mieszkalnych, znajdują się też dwa przedszkola i boisko orlik. Jak dotąd właściciele szklarni nie byli chętni do zmiany sposobu ogrzewania szklarni (np. na gazowy). Mieszkańcy Wilanowa wierzą, że w tym przypadku mogą pomóc uchwała miasta o zakazie palenia węglem, miałem, ekogroszkiem czy śmieciami oraz surowe kary. Częściowym rozwiązaniem kwestii smogu i zanieczyszczeń generowanych przez niedostosowane piece w domach prywatnych byłoby też przyłączenie osiedli i domów jednorodzinnych do elektrociepłowni Siekierki (chodzi głównie o rejon Zawad). Większa świadomość mieszkańców, akcje edukacyjne w szkołach oraz gminie i stacja pomiarów jakości powietrza to rozwiązania proponowane w zakresie jego poprawy. W ramach przeciwdziałania zabudowie terenów zielonych w Wilanowie zaproponowano zabezpieczenie i utworzenie parku wzdłuż Skarpy Ursynowskiej, zmianę statusu rezerwatu park Morysin i ograniczenie nielegalnego turystycznego wykorzystania parku. Dobrym pomysłem było też zagospodarowanie terenów pod zieleń w okolicach dyskontów spożywczych.
W maju spotkaliśmy się na konsultacjach społecznych Adaptcity z mieszkańcami Ochoty i Woli. Największym zagrożeniem, które dostrzeżono na Ochocie, jest smog, głównie w okolicy ulicy Ondraszka, gdzie wiele budynków nadal jest ogrzewanych jest przez piece kaflowe. Na złą jakość powietrza mają też duży wpływ ciągłe korki na ulicach Wawelskiej, Szczęśliwieckiej oraz Górczewskiej. Wśród wielu pomysłów, które pojawiły się podczas spotkania, warto wymienić propozycję zielonej ściany wzdłuż ulicy Wawelskiej, pionowe ogrody w miejscach z gęstą zabudową oraz tworzenie zielonych tuneli w ciągach komunikacyjnych. Temat ten był żywo dyskutowany, widać, że mieszkańcom brakuje drzew i zieleni. Oprócz ciekawych pomysłów mieszkańcy czują też potrzebę edukacji w zakresie roślin funkcjonalnych i odpornych na warunki miejskie, np. opary soli czy drgania generowane przez ruch samochodowy. Dodatkowo mieszkańcy chętnie sadziliby zieleń, ale brakuje im informacji o miejscach, gdzie można to zrobić na własną rękę. Zwiększenie udziału mieszkańców dzielnicy i aktywne włączanie ich w procesy decyzyjne w ramach dzielnicy oraz przykłady dobrych praktyk z innych miejsc pozwolą na zaangażowane lokalnej społeczności w działania na rzecz poprawy jakości życia na co dzień. Usytuowanie graniczących z centrum dzielnic Wola i Ochota powoduje duże natężenie ruchu ulicznego. Pomysły, które się pojawiły przy tej okazji, dotyczyły transportu elektrycznego, hybrydowego oraz rowerowego. Ścieżki rowerowe według mieszkańców powinny powstawać na terenach zielonych, a nie przy ruchliwych ulicach. Restrykcyjna kontrola firm transportowych spoza Warszawy wjeżdżających do centrum oraz wymóg gaszenia silników podczas dłuższych postojów na przystankach to kolejny pomysł na poprawę jakości powietrza. Wyspa ciepła to zjawisko obecne w obu dzielnicach, głównie w okresach letnich – ze względu na gęstą zabudowę oraz zabetonowanie powierzchni biologicznie czynnych. Podobnie jak w przypadku jakości powietrza w przypadku upałów ratunkiem jest zieleń. Zdaniem mieszkańców sadzenie bluszczy na ścianach, dzięki ich wpływowi na obniżenie temperatury powietrza otoczenia, znacząco poprawi jakość życia latem. Zielone dachy na garażach oraz budowa parkingów z przepuszczalnym podłożem to następne propozycje.
W maju również zorganizowaliśmy dla warszawiaków konkurs POMYSŁ na Klimat. Dostaliśmy ponad 30 wartościowych pomysłów na zmiany adaptacyjne jakie należy wprowadzić w Warszawie.
W czerwcu spotkaliśmy się z mieszkańcami Warszawy podczas dwóch pikników: Dnia Ziemi i Dni Warszawy. Podczas pierwszego z nich ok. 600 osób przyszło podzielić się z nami swoimi pomysłami na klimat w stolicy. Zdecydowana większość mieszkańców stolicy opowiada się za zielenią, czy to w postaci zielonych ścian, nowych nasadzeń, czy miejskich łąk. Warszawiacy są przeciwni wycince drzew oraz betonowaniu powierzchni miasta. Pojawiało się słusznych wiele opinii, że zagęszczanie zabudowy i betonowanie parkingów to podwyższanie temperatury powietrza w miesiącach letnich. Pojawiły się też ciekawe pomysły dotyczące tworzenia ogrodów deszczowych przy specjalnie modyfikowanych studzienkach kanalizacyjnych.
Podczas konsultacji społecznych Adaptcity na pikniku Dni Warszawy ponad 900 osób odwiedziło nas i się przedstawiło swoje pomysły na klimat w Warszawie. Wśród nich dominowały postulaty dotyczące zwiększenia ilości zieleni (drzew, krzewów) we wszystkich dzielnicach, a także rozbudowa infrastruktury ścieżek rowerowych i budowa parkingów P&R przy stacjach metra. Szczególnie dokuczliwe są samochody – zwłaszcza dla mieszkańców Śródmieścia, dlatego często pojawiał się pomysł o ograniczeniu wjazdu aut do ścisłego centrum. Ciekawym pomysłem była koncepcja gromadzenia wód deszczowych w specjalnych systemach kanalizacyjnych, z których zasoby wody byłyby wykorzystywane w upalne dni w celu łagodzenia zjawiska miejskiej wyspy ciepła.
Wszystkim warszawiakom, którzy aktywnie włączyli się w proces konsultacji, dziękujemy. Teraz wszystkie propozycje zbierzemy w jednym dokumencie.
Co dalej?
Na podstawie przedstawionych przez mieszkańców pomysłów zespół Adaptcity przygotuje projekt strategii dla Warszawy. Dokument określał będzie kierunki działań oraz konkretne rozwiązania z przypisaniem ich do odpowiednich struktur (biur) w mieście. Wskaże również środki i narzędzia realizacji oraz źródła finansowania. Finalna wersja strategii zostanie przedstawiona warszawskiemu zespołowi ds. zmian klimatu po zaakceptowaniu przedstawionego dokumentu rozpocznie się proces wdrażania zawartych w strategii rozwiązań. O podejmowanych działaniach będziemy na bieżąco informować warszawiaków za pośrednictwem naszej strony internetowej.